Voor mijn moeder zochten we een mooie houten lichtbruine kist uit. Later voor mijn vader sprak het vanzelf dat zijn kist ook lichtbruin moest zijn. Ik heb zelf meegeholpen de houten schroeven van het deksel daarop dicht te draaien.
Een tante werd ten grave gedragen, liggend op een baar en gewikkeld in een prachtige Indische doek, fel gekleurd, omringd door bloemen.
Persoonlijke afdruk
Sinds ik in het hospice werk heb ik meer kisten en rituelen voorbij zien komen. Zo is een uitvaart tegenwoordig een persoonlijke afdruk van iemands leven en een uiting van liefde door nabestaanden.
Ik heb een traditionele zwarte kist gezien, weggedragen door de begrafenisondernemer, de treurende nabestaanden er achteraan. De overleden meneer keurig in het zwarte pak en overhemd, kleding die zorgvuldig was uitgezocht.
Een moeder werd door haar dochters met veel zorg en liefde in een rieten mand gelegd, toegedekt met een doek, met daarop de vingerafdrukken van haar dochters in een klein kunstwerkje. Als wij een overleden bewoner begeleiden tijdens de laatste reis uit het hospice lezen we daarbij altijd een gedicht voor. Was het toeval dat het gedicht dat we voor deze vrouw gekozen hadden ging over handen? Handen die zorgden, handen die lief hadden. Handen die vasthielden en die nu los mochten laten.
Nee, ik geloof niet in toeval. Waarschijnlijk was het belang van handen van moeder en dochters tijdens de verzorging in ons hospice al tot ons doorgedrongen. En in elk geval vond ik dit afscheid daardoor nog ontroerender.
Kunstwerk
Het indrukwekkendste wat ik tot nog toe gezien heb was de kist die op een tafel in de vrijwilligerskamer was neergezet. Oma was oud en heel ziek. Kinderen, kleinkinderen en de eerste achterkleinkinderen waren veel bij oma, hielden van haar en hadden ook vrede met het einde dat komend was.
En die kist? De dochter had het, met veel bellen met de begrafenisondernemer, voor elkaar gekregen dat de witte houten kist gebracht werd terwijl haar moeder nog leefde. Omdat het in de kamer van de vrouw veel te druk werd, was hij op de tafel in de vrijwilligerskamer gezet.
Er werd daar die avond een waar kunstwerk gemaakt. Met felgekleurde viltstiften, verf, woorden van plakletters, bloemen van crêpe-papier, vilt en kunststof werd de kist versierd. Elk kind, kleinkind, elk familielid leverde een bijdrage, volgens ieders mogelijkheden en voorliefde. Binnen de kortste keren stond daar op die tafel een prachtig feestelijk kunstwerk, kleurig en getuigend van liefde en waardering voor oma.
In een mail werden vrijwilligers gewaarschuwd: ‘Schrik niet als je de vrijwilligerskamer binnenkomt. Daar staat een kist voor een bewoonster die nog niet overleden is.’ Een vrijwilligster die niet op tijd de mail had gelezen was inderdaad geschrokken toen zij die kamer binnen kwam.
Elke vorm, elke kist die uitgezocht wordt, kleding of doeken die voor de overledene gekozen worden, getuigen van weer een ander karakter en andere gewoonten. Het kan er allemaal zijn.
Wij zijn erbij en mogen dit laten gebeuren. En we mogen het zien. Wat een voorrecht is dat!
Greetje Peterse (vrijwilliger hospice)